شاهکار نابغه ایرانی؛تبدیل آب اقیانوس به آب شرب

حامد بهشتی، کارآفرین برگزیده ی آلمان ، در سال 2017 توانست مشکل آب آشامیدنی کشور کنیا را با ساخت سیستم آب شیرین کن خورشیدی حل کند.

دکتر حامد بهشتی بنیان گذار و مدیر عامل شرکت Boreal Light در سال 2017به عنوان استارتاپ برتر اروپا در صنعت آب ، کشاورزی و غذا ، در سال 2018 توسط اداره ی استاندارد صنعتی آلمان به عنوان برترین استارتاپ آلمان و دوباره در همین سال قهرمان آلمان در صنعت آب و کشاورزی انتخاب شده است .

وی توانسته است با تولید آب شیرین کن خورشیدی با هزینه ی بسیار پایین و اقتصادی و همچنین مبتنی بر افزایش کسب و کار اجتماعی ، زندگی ساکنین مناطق فقیرنشین آفریقا را متحول کند. فعالیت های شرکت حامد بهشتی فقط به تولید آب نوشیدنی مختصر نمی شود، بلکه او کار خود را در حوزه های متنوعی از کشاورزی تا پرورش ماهی، توسعه داده است.
انرژی سیستمی که این نابغه ایرانی ساخته است، به طور مستقیم از انرژی خورشیدی تامین می شود . این دستگاه علاوه بر اینکه می تواند 2 هزار لیتر بر ساعت آب شیرین تولید کند، قابلیت تبدیل مستقیم آب شور اقیانوس ها و دریاها را به آب شرب نیز دارد.
دستگاه آب شیرین کن تولید شده، تا به امروز در مناطقی از شمال تا شرق آفریقا و کشورهای کلمبیا و یمن راه اندازی و نصب شده است و موفق شده است رقبای آمریکایی و اروپایی خود را در بازارهای جهانی کنار بزند
. دکتر بهشتی می گوید:" 85 درصد دستگاه های آب شیرین کن هایی که توسط کشورهای اروپایی در سال 2018، به کنیا هدیه داده شده بود، بعد از 18 ماه کار از بین رفته است"
ولی قابل ذکر است که حداقل عمر طراحی شده دستگاه ساخته شده توسط این متخصص ایرانی 25 سال میباشد. این در حالی است که قیمت دستگاه بهشتی، 50 درصد کمتر از نمونه های اروپایی آن است. همچنین در شرایطی که قیمت آب شرب در اروپا 2 یورو در هر لیتر است، قیمت تولید یک هزار لیتر آب با دستگاه بهشتی، حدود 0.5 یورو است.
دکتر حامد بهشتی برخلاف موضوع رشته اش در مقطع کارشناسی از دانشگاه تهران که علوم سیاسی بوده است به حوزه ی انرژی علاقه ی خاصی داشته و فعالیت ها و مطالعاتی که در این زمینه انجام داده بود سبب همکاری او با پژوهشکده صنعت نفت و پژوهشکده نیرو می شود و پس از مدتی نیز به سمت انرژی های تجدیدپذیر می رود. در ادامه دکتر بهشتی تحصیل در کشور مورد علاقه اش یعنی لبنان را در حوزه ی انرژی خورشیدی انتخاب می کند و در دانشگاه آمریکایی بیروت به تحصیل ادامه می دهد. در این بین جنگ سی و سه روزه سال 2006 آغاز می شود. پس از جنگ ، بازسازی لبنان با مشکل برق روبرو می شود و به دلیل تخصص دکتر بهشتی و فعالیت های زیادی که در این خصوص انجام می دهد به عنوان مشاور سازمان ملل در زمینه انرژی خورشیدی انتخاب می شود . به گفته ی دکتر حامد بهشتی همکاری او با اساتیدش در این پروژه ها نقطه ی پرشی برای او بوده است . او در سال 2007 نیز وارد حوزه کاربرد انرژی خورشیدی در زمینه‌های کشاورزی شده است.

او برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا بر محور مدیریت انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست با عنوان Environmental Science به دانشگاه برلین در آلمان رفته و مدرکی هم از دانشگاه درسدن در حوزه ی مدیریت انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای در حال توسعه دریافت کرده است.
دکتر حامد بهشتی می گوید ایده ی کار بر روی دستگاه آب شیرین کن خورشیدی در این دوران و در سال 2014-2013 به ذهنش رسیده است و با داشتن تخصص برق خورشیدی و تولید آب و همچنین تجربه هایی که در مناطق مختلف جهان کسب کرده بود ، با گذشت 2 سال برای طراحی ، ساخت و دیگر کارها ، این کار را آغاز کردند و در ادامه با آشنا شدن با فضای استارتاپ آن را با فرمت استارتاپ تعریف کردند. بعد از اتمام دوره دکترا با کمک و حمایت های برلین مانند قرار دادن فضای کار لابراتور شکل با هزینه ی کم، سیستم را با علم به اینکه اروپا نیاز چندانی به این دستگاه ندارد ، برای شرایط آب و هوایی شرق آفریقا طراحی کردند. در آوریل سال 2017 در یکی از کنفرانس های مربوط به حوزه ی آب که توسط دولت آلمان در کنیا برگزار شده بود از تیم دکتر حامد بهشتی دعوت به عمل آمد و آنها از این فرصت استفاده کرده و دستگاه خود را معرفی کردند و سبب افزایش اعتبار و معرفی شدن برند آنها شد. ولی چون آلمان‌ها محافظه‌کارترین سرمایه‌گذاران هستند (محافظه‌کاری آنها باعث شد در رکود جهانی 2008-2007 آسیب کمتری ببینند) تیم دکتر حامد بهشتی موفق به جذب سرمایه نشدند و او با فروش منزل خود در تهران و از سوی دیگر سرمایه ی شریک آلمانی اش ، توانستند هزینه های دوسال استارتاپ خود را تامین کنند.
دکتر حامد بهشتی در مصاحبه ای در سال 2019 در مورد معضلاتی که در شرق آفریقا وجود دارد گفت: «در شرق آفریقا قیمت آب نه چندان سالم در فصل باران با وجود انواع جرم‌های شناور،آلاینده ها و ویروس ها در آن برای 1000 لیتر حدود 10 دلار است! در فصل خشک این مقدار حتی به 100 دلار هم می‌رسد. در صورتیکه که حقوق کامل برای یک نفر در این جامعه 80 -70 دلار است. در ضمن این آب همیشه در دسترس نیست و گاه باید آن را از چند کیلومتر دورتر به دست آورد. میانگین قیمت آب نوشیدنی سالم و تولید شده توسط شرکت ها ،در شرق آفریقا 4 دلار برای 20 لیتر است که بومی‌های این مناطق به هیچ وجه قدرت خرید آن را ندارند. مشکلات آفریقا تنها به آب نوشیدنی محدود نمی شود بلکه مشکلات اقلیمی زیادی نیز وجود دارد. به عنوان مثال بر اثر آبیاری زمین‌ها با آب‌شور، گیاهان از بین رفته‌اند و زمین‌ها بی‌ثمر شده‌اند. درختان از انواع میوه‌ها در مزارع زیادی در غرب آفریقا وجود دارند که خشک شده‌اند. بومیان تا عمق 200 کیلومتر از ساحل با چاه آب شوری مواجه هستند که روستاها را بلااستفاده کرده است و به دلیل مهاجرت مردان برای کار به مناطق شهری، روستاهای زنانه در آنجا شکل گرفته و معضلات زیادی به وجود آمده است. ما با توجه به این شرایط دنبال راه‌حل‌هایی پایدار برای مناطق روستایی و حتی شهری بودیم.»

سه ویژگی مهم و بارز دستگاه آب شیرین کن؛ سادگی، اتصال مستقیم به شبکه خورشیدی بدون نیاز به باتری و دیزل و در آخر صرفه ی اقتصادی است. این دستگاه با رفع ایراداتی مانند گران بودن، پیچیده بودن و مصرف بالای برق ، بالغ‌ترین تکنولوژی آب‌شیرین‌کن است . سیستم آب‌شیرین‌کن خورشیدی به قدری ساده طراحی شده است که مردم بومی آفریقا تنها با استفاده از یک آچار و پیچ گوشتی می توانند 80 درصد تعمیرات را انجام دهند و این تضمین کننده ی پایداری پروژه در آن مناطق خواهد بود.دکتر حامد بهشتی می گوید :«ساختن چیز ساده‌ای که کار بکند خیلی سخت است و مدت‌ها ساده کردن این سیستم از ما زمان برد.»
پیش از ساخت این سیستم شرکت‌هایی آب‌شیرین‌کن خورشیدی ساخته‌ بودند اما تیم دکتر حامد بهشتی سیستم یک میلیون یورویی را به پنجاه هزار یورویی تبدیل کرد.در ضمن هزینه تولید آب شیرین از آب دریا به وسیله ی این سیستم برای 1000 لیتر تنها حدود 50 سنت هرینه دارد. این آب در مناطق روستایی با قیمت حدود یک‌چهلم قیمت آب‌های دیگر فروخته می‌شود و طبق گفته وزیر آب کنیا، تیم دکتر حامد بهشتی تولید کننده ی ارزان‌ترین آب کنیا است.
آب نوشیدنی فقط یکی از خروجی‌های دستگاه است. معمولاً آب نوشیدنی بیشترین حجم تصفیه و گندزدایی را دارد ولی سیستم سه خروجی دیگر نیز دارد. خروجی دوم آب کشاورزی است. مزارع اطراف با این آب قابل آبیاری شدن هستند. سنسورهای داخل مزرعه با کنترلر مرکزی که کار تصفیه آب را بر عهده دارد ، در ارتباط هستند؛ برق و حجم مورد نیاز آب اعلام می شود و دستگاه به صورت کاملاً خودکار و بدون درگیری خاصی برای روستاییان، آب را تحویل می‌دهد. یک خشک‌کن خورشیدی هم در مناطقی که محصولات کشاورزی به موقع برای مصرف در دسترس قرار نمی‌گیرند، طراحی شده است.
خروجی دیگر آب در مناطقی که ماهی قابلیت زندگی در آب شور داشته باشد ، برای پرورش ماهی مورد مصرف قرار می گیرد . به طور معمول بومی های این مناطق با کمبود مواد پروتئینی روبرو هستند ، در نتیجه با پرورش ماهی در این مناطق شاهد تأثیر بسیار زیادی بر سلامت کودکان هستیم. تیم دکتر بهشتی حتی در مناطق بسیار خشک سودان با ضایعات آب توانسته اند کشت جلبک هم انجام دهند.
خروجی آخر سیستم آب شیرین‌کنی مربوط به ضایعات آن می شود. برای 100 مترمکعب ، 15 مترمکعب ضایعات وجود دارد که بر مبنای اقتصاد دورانی برای شست‌وشو و سرویس بهداشتی از آن استفاده می شود. این آب در عین شوری بسیار تمیز است. سرویس‌های بهداشتی در آفریقا وضعیت مناسبی ندارند. آنها با تاسیس سرویس‌های بهداشتی در فاصله 300-200 متری ، این آب را در آنجا استفاده می کنند. دوچرخه برقی خورشیدی نیز با هر بار شارژ به وسیله‌ی برق اضافی سیستم ، تا 200 لیتر آب را می‌تواند تا 70 کیلومتر در راه‌های سخت روستایی توزیع کند.

به امید موفقیت دانشمندان ایرانی در تمام نقاط جهان، های فن تک امیدوار است این تکنولوژی در با توجه به بحران کم آبی در ایران نیز اجرایی شود.