وزیرارتباطات ایران در روزهای اخیر اعلام کرد که شبکه ملی اطلاعات تا پایان امسال راه اندازی می شود. اما با فعال سازی این شبکه، دسترسی به اینترنت آزاد قطع می شود؟
روز های اخیر شاهد اظهار و نظرهای ضد و نقیض از سوی وزیر ارتباطات کشور در مورد وضعیت دسترسی به اینترنت بودیم. عیسی زارع پور علت کاهش سرعت اینترنت را استفاده مردم از فیلترشکن اعلام کرد. وی در ادامه گفت:" به احتمال زیاد راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در 22 بهمن یا نهایت تا پایان امسال صورت خواهد گرفت." این خبر از سوی کاربران، کارشناسان و رسانه های خبری با واکنش های زیادی همراه بود. یکی از این خبرگزاری ها، خبر آنلاین است که با انتشار مقاله مفصلی به حقایق پشت پرده شبکه ملی اطلاعات پرداخت. در این گزارش آمده است:
وزیر ارتباطات در یک برنامه تلویزیونی گفت مقدمات راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به سرعت در حال انجام است. وی علت افت سرعت اینترنت را استفاده از فیلترشکن‌ها دانست و در ادامه به برنامه‌هایی این وزارت خانه برای پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی داخلی اشاره کرد. برنامه‌هایی که امکان دسترسی به شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی را هر روز سخت تر از دیروز خواهد کرد اما آیا این تصمیمات در بلندمدت تاثیر خواهد داشت؟!
وال استریت ژورنال گزارشی که چند روز اخیر منتشر کرد، گفت حدود ۲۰۰ دستگاه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران فعال شده است. این در حالی است که وزارت ارتباطات سعی دارد با تکمیل زنجیره اینترنت ملی، دسترسی به فیلترشکن‌ها را سخت تر از ماه‌های قبل کند. زنجیره‌ای که طبق برنامه افق ۱۴۰۴ باید به عدد ۷۰ درصد برسد اکنون در دستور کار دولت قرار گرفته است و وزیر گفت تا 22 بهمن این شبکه راه اندازی خواهد شد.
اگرچه زارع پور تاکید کرد که راه اندازی این شبکه به معنای قطع کامل اینترنت آزاد نیست اما، کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات، اقدامات دولت را گامی به سوی محدودیت های شدید دسترسی به پیام رسان های بین المللی می دانند.
از سوی دیگر، اخبار مربوط به پیشرفت های حوزه اینترنت ماهواره ای و امکان دسترسی آن از طریق گوشی های هوشمند این محدودیت ها را بی اثر خواهد کرد. حقیقتی که عیسی زارع پور هم به آن اعتراف کرد و گفت: «البته که هنوز تا آن زمان فاصله زیادی داریم اما به هر حال این ذات تکنولوژی است که محدودیت‌پذیر نیست.»
شرکت اسپیس ایکیس؛ قصد دارد نسل دوم ماهواره های استارلینک را به فضا پرتاب کند. تعداد این ماهواره ها در مجموع 7500 عدد خواهد بود که در مدارهای پایین تر از ماهواره های نسل اول قرار می گیرند. این ماهواره ها امکان دسترسی به اینترنت را برای گوشی های هوشمند فراهم می کنند. به عبارت دیگر، هر گوشی هوشمند از نظر ماهواره، یک ترمینال دریافت و ارسال داده به حساب می آید. این یعنی یک انقلاب جدید در گوشی های تلفن همراه!
ماهواره‌های نسل اول استارلینک در فاصله ۴۷۰ تا ۵۳۰ کیلومتر از سطح زمین قرار داشتند اما، ماهواره های جدید در فاصله ۳۳۰ کیلومتر از سطح زمین قرار می گیرند. بنابراین دیگر نیازی به دیش نیست و تلفن های هوشمند نسل جدید می‌تواند به عنوان یک ترمینال برای اینترنت ماهواره‌ای باشد.
منظومه جدید استارلینک تا سال ۲۰۲۴ تکمیل خواهد شد. از پاییز امسال تا امروز دولت هزینه‌های زیادی برای اعمال فیلترینگ متقبل شده است و در مقابل، بازار فروش فیلترشکن‌ها خیلی داغ شد. یک گروه هر روز فیلتر می‌کنند و در مقابل گروهی با در اختیار داشتن چند درگاه متصل به اینترنت جهانی، با دریافت ارقام بالایی دسترسی به اینترنت آزاد و پیام رسان های ارتباطی، را دوباره فراهم می‌کنند.
در چنین شرایطی، وزارت ارتباطات و نهادهای تصمیم گیری به دنبال بستن این تونل‌ها هستند. اما آیا این راه جواب می دهد؟!
استنلی میلگرام روانشناس انگلیسی در دهه ۶۰ میلادی تئوری جهان کوچک را مطرح کرد. سئوال این بود: انسان‌ها چگونه با هم ارتباط برقرار می‌کنند؟ آیا ما به‌طور جداگانه با افراد رابطه برقرار می‌کنیم و رابطه میان انسان‌ها یک رابطه از نوع “یک به یک” است! یا ما هر کدام در یک شبکه ارتباطی به دام افتاده‌ایم که در محدوده آن شبکه، می توانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم؟! اگر مسئله دوم درست باشد، این شبکه‌ها باید به نوعی با هم رابطه برقرار کنند در غیر اینصورت ما به همراه افراد دیگر درون این شبکه گیر می کنیم و راهی به بیرون نداریم.
یافتن پاسخ این سئوالات مهم است زیرا می تواند به ما کمک کند که متوجه بشویم یک فکر یا یک ایده چطور می تواند باعث تحولات اجتماعی، سیاسی و یا اقتصادی یک جامعه شود. در نهایت، این نظریه اثبات می‌کند که در شبکه‌های به‌هم‌پیوسته، هر دو انسان به‌طور متوسط حداکثر با ۶ واسطه با هم ارتباط پیدا می‌کنند.
اگر این نظریه را در شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک، اینستاگرام، تلگرام، روبیکا، سروش و یا بله پیاده سازی کنیم؛ می بینیم که راه ارتباطی انسان‌ها با هم باز است و تحت تاثیر فیلترینگ و بومی‌سازی قرار نمی گیرد. فقط کافی است که درصد کمی از کاربران به اخبار آزاد خارج از کشور دسترسی پیدا کنند، آن وقت خبرها به طور میانگین حداکثر با ۶ واسطه بین همه پخش خواهد شد.
ما این نظریه را بدون پیشرفت های تکنولوژی در نظر گرفتیم. نظریه ای که حداقل وزیر ارتباطات و نهادهای مرتبط خیلی اعتقادی به آن ندارند. آن ها فکر می کنند، با قطع دسترسی افراد به زنجیره اینترنت آزاد می توانند این انتقال پیام را از بین ببرند.
گام اول اجرای اینترنت ملی، کاهش سرعت اینترنت است. افرادی که از فیلترشکن استفاده می کنند حتی اگر فیبر نوری هم داشته باشند باز هم سرعت اینترنت آن ها معادل سرعت فیلترشکن است که معمولا سرعت بسیار پایینی دارند.
گام دوم اینترنت ملی، جلوگیری از انتشار فیلم ها و صحنه های هیجان انگیز در شبکه های اجتماعی است. با حذف دسترسی و محدود سازی، علاوه بر ضربه سنگینی که به کسب و کار مردم خورده است زنجیره سرگرمی آن ها نیز از بین می رود. با قطع دسترسی به پلتفرم های خارجی، در شبکه های داخلی شاهد انتشار محتواهای نامناسب از سوی کاربران مشخص خواهیم بود. چالشی که دولت با آن رو به رو می شود این است: برخورد با پلتفرم های داخلی یا اعلام جرم برای تعداد زیادی از افراد جامعه!! این موارد تنها بخشی از چالش هایی خواهند بود که در کوتاه مدت ایجاد خواهند شد.