محققان موفق شدند منشا پیدایش انگور، یکی از قدیمی ترین محصولات زراعی جهان را کشف کنند.
انگور، در طول تاریخ روند تکاملی پیچیده ای داشته است. این گیاه در ابتدا به صورت وحشی و خودرو بود اما با گذشت زمان، انسانها آن را به صورت پرورشی تکثیر کردند. قدمت آن به چیزی حدود 11000 سال پیش قبل از میلاد مسیح می رسد. انگور، اولین بار در نواحی قفقاز جنوبی دیده شد.
براساس گزارش ساینس دیلی؛ یک مرکز تحقیقات بین المللی به تازگی با استفاده از نمونه های DNA بیش از 3500 درخت انگور، از راز تکامل این گیاه پرده برداشتند. آن ها با تجزیه و تحلیل داده ها، به علت مقاومت گیاه در برابر تغییرات اقلیمی و نحوه تکثیر آن ها در سراسر جهان پی برده اند. محققان توانستند با استفاده از پایگاه داده Wild Vine در KIT، منشاء درخت انگور را کشف کنند.
شراب، یکی از اولین محصولاتی در جهان بود که توسط بازرگانان به کشورهای دیگر صادر می شد و از این طریق، نقش مهمی در تبادل فرهنگ ها، عقاید و مذاهب ایفا می کرد. در پایان عصر یخبندان، تاک های وحشی اروپایی به وجود آمدند. اما، امروزه گونه های کمی از این تاک وحشی باقی مانده است. در حال حاضر، گونه وحشی بیشتر در شبه جزیره کچ بین شهرهای کارلسروهه و مانهایم کشور آلمان یافت می شود.
علت اصلی پیدایش گونه های اهلی در طول تاریخ هنوز برای محققان یک معماست. اما مثل روز روشن است که مقاومت بالای انگور در برابر تغییرات آب و هوایی از اجداد آسیایی آن ناشی می شود. با این حال، محققان هنوز نمی دانند انگور به کار رفته در شراب با گونه های خوراکی آن منشا یکسانی دارند یا خیر؟!
پروفسور پیتر نیک از مؤسسه علوم گیاهی جوزف-گوتلیب کلروتر KIT (JKIP) معتقد است:«جاده ابریشم امروزی زمانی به عنوان جاده شراب بود. نماد چینی الکل از کوزه های شراب گرجستانی الهام گرفته شد. پرفسور نیک در پروژه قبلی که با محققان چینی همکار بود به آن ها پیشنهاد، جمع آوری دی.ان.ای انگورهای جاده ابریشم قدیم و تجزیه و تحلیل ژنوم آنها را داد.»
دقیق ترین مدل تکاملی درخت انگور تا امروز!
پیشنهاد نیک باعث تشکیل گروهی از محققان 16 کشور جهان شد. آن ها علاوه بر جمع آوری نمونه هایی از گونه های وحشی مناطق بومی، به منشا پیدایش و تکامل این گیاه زراعی اشراف کامل داشتند. با وجود شرایط سخت سیاسی، نمونه های DNA بیش از 3500 گونه تاک جمع آوری شده به یک آزمایشگاه دولتی در دانشگاه یوننان چین ارسال شد.
در این مرکز، ژنوم ها زیر نظر دکتر وی چن رمزگشایی شدند و دقیق‌ترین مدل تکامل و اهلی‌سازی انگور تهیه شد. براساس یافته های جدید، تاریخ پیدایش شراب به 11000 سال قبل از میلاد مسیح در منطقه قفقاز جنوبی بر می گردد. بنابراین، قدمت شراب از نان بیشتر است. طولی نکشید که فن آوری تولید شراب از منطقه دریای مدیترانه به غرب گسترش پیدا کرد. به این ترتیب، در مدت زمان کوتاه انگورهای وحشی محلی از طریق قلمه به گونه های مختلفی تبدیل شدند. به عنوان مثال، حدود 7000 سال پیش در منطقه خاورمیانه گونه هایی از شاه توت به انگورهای خوراکی تبدیل شدند.
پیدایش گونه های پرورشی انگور با پایان عصر یخبندان و تغییرات اقلیمی در حدود 8000 تا 4000 سال قبل از میلاد مسیح، همزمان شد. به همین علت، شما می توانید در انگورهای قدیمی شهرهای جنوب غربی آلمان، ژنوم انگور آذربایجان و آسیای مرکزی را پیدا کنید.
نیک می گوید: «جستجو برای انگورهای مختلف کار بسیار هیجان انگیزی بود. بسیاری از انگورها از مجموعه ماگاراچ در منطقه کریمه اوکراین به دست ما رسید. متاسفانه پس از الحاق کریمه به روسیه در سال 2014، محققان اوکراینی از این کشور فرار کردند و در سراسر جهان پخش شدند. ما از طریق شبکه های اجتماعی روسی زبان، موفق شدیم این محققان را دوباره پیدا کنیم و آنها را به تیم تحقیقات ملحق کنیم. ژنوم های جمع آوری شده نه تنها روند تکامل انگور را در گذشته نشان می دهد بلکه، به آینده هم مربوط می شود. در حال حاضر ما توانستیم تنوع زیستی کل گونه ها و اطلاعات ژنتیکی آنها را جمع آوریم کنیم. ما با استفاده از ژنوم گیاهان و جانوران در حال انقراض می توانیم از یک فاجعه زیست محیطی در آینده جلوگیری کنیم.»
در پروژه Interreg Upper Rhine KliWiReSSe، محققان ژن‌های مقاوم انگورهای وحشی را با انگورهای پرورشی ترکیب کردند تا مقاومت گونه های جدید را در برابر تغییرات آب و هوایی بالا ببرند.