بر اساس آمار منتشر شده توسط شرکت تحقیقاتی Top10VPN، میزان تقاضای کاربران ایرانی برای دریافت خدمات VPN در 22 سپتامبر نسبت به 28 روز گذشته بیش از 2100 درصد افزایش یافته است.
طبق گزارش های فن تک و به نقل از استارت‌آپ سوئیسی پروتون، تعداد ثبت‌نام‌های روزانه برای دریافت خدمات VPN این شرکت تا 5000 درصد در مقایسه با ماه های قبل رشد چشمگیری داشته است.
ایرانیان در دو هفته و نیم گذشته به دنبال اعتراضات سراسری پس از کشته شدن مهسا امینی با اختلالات شدید اینترنت مواجه شده‌اند.
همزمان با تلاش‌های دولت برای سرکوب اعتراضات گسترده، کاربران برای دور زدن اختلالات گسترده اینترنت به شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) روی آورده اند.
بر اساس داده‌های مانیتورینگ شرکت‌های اینترنتی Cloudflare و NetBlocks، اختلال گسترده اینترنت ابتدا 19 سپتامبر در شبکه‌های مخابراتی ایران آغاز شد و این روند در دو هفته و نیم گذشته همچنان ادامه دارد.
سازمان‌های نظارتی بر فضای اینترنت و فعالان حقوق دیجیتال می‌گویند که هر روز شاهد اختلالات شبکه به روش «منع آمد و شد»هستند و دسترسی کاربران به اینترنت از حدود ساعت ۴ بعد از ظهر به وقت محلی تا 12 شب قطع می‌شود.
تهران دسترسی کامل به دو مورد از آخرین سرویس‌های پیام رسان اجتماعی بدون سانسور در ایران، واتساپ و اینستاگرام را مسدود کرد. توییتر، فیس بوک، یوتیوب و چندین پلتفرم دیگر سال‌های زیادی است که در ایران ممنوع شده اند.
در نتیجه کاربران به سمت استفاده از VPNها هجوم آورده‌اند، سرویس‌هایی که ترافیک آن‌ها از طریق رمزگذاری به یک سرور در نقطه ای دیگر از جهان هدایت می شودد تا آن‌ها بتوانند فعالیت آنلاین خود را پنهان کنند. این ویژگی به کاربران اجازه می دهد تا وب سایت‌ها و برنامه‌های فیلتر شده را بازیابی کنند.
بر اساس آمار منتشر شده سایت Top10VPN، از تاریخ 22 سپتامبر یک روز پس از اعلام ممنوعیت واتساپ و اینستاگرام، تقاضا برای دریافت خدمات VPN نسبت به 28 روز قبل 2164 درصد افزایش یافت.
Top10VPN همچنین اعلام کرد تا 26 سپتامبر، تعدادتقاضا به 3082 درصد بالاتر از میانگین استاندارد خود رسید و از آن زمان تا کنون همچنان در این سطح باقی مانده است.
سیمون میلیانو، سرپرست شرکت تحقیقات Top10VPN به خبرگزاری CNBC گفت: «رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در اعتراضات سراسر جهان دارند. این پلتفرم‌ها به معترضان اجازه می دهد تا سازماندهی شده و اطمینان پیدا کنند که مقامات نمی توانند اطلاعات آن‌ها را کنترل کرده و مدارک مستند بر نقض حقوق بشر را نابود کنند.»
وی افزود: «تصمیم مقامات ایرانی برای مسدود کردن دسترسی به این پلتفرم‌ها با شروع اعتراض‌ها باعث شده است که، تقاضا برای VPNها به شدت افزایش یابد.»
تعداد تقاضاها بسیار بیشتر از قیام های سال 2019 است که به دنبال افزایش قیمت سوخت آغاز شده بود و تقریباً به قطع کامل اینترنت برای 12 روز منجر شد. طبق گفته Migliano، در آن زمان، اوج تقاضا تنها به 164 درصد بیشتر از حد استاندارد آن رسیده بود.
اعتراضات سراسری به قوانین سختگیرانه پوشش اسلامی ایران در 16 سپتامبر پس از مرگ مهسا امینی، دختر 22 ساله آغاز شد. البته مقامات حکومتی هر گونه تخلف را رد کرده و مدعی شدند امینی بر اثر سکته قلبی درگذشت.
به گفته نهادغیردولتی حقوق بشر ایران، دست کم 154 نفر از جمله کودکان در این اعتراضات کشته شده اند. البته آماری که دولت اعلام کرده به 41 کشته اشاره دارد. هدف از اختلال اینترنت، جلوگیری از به اشتراک گذاری تصاویر و جلوگیری از سازماندهی تظاهرات بیشتر است.
چرا VPN ها در ایران محبوب هستند؟
VPNها متداول ترین روش برای افرادی است که تحت کنترل‌های شدید اینترنت، به خدمات مسدود شده دسترسی دارند. به عنوان مثال، مردم چین اغلب از آن برای دور زدن محدودیت های اعمال شده پکن بر سیستم عامل های غربی مانند گوگل، استفاده می کنند.
البته در چین پلتفرم های فیس بوک، توییتر و پلتفرم‌های خانگی مانند WeChat Tencent بر اساس گفته‌های کاربران بسیار محدود شده‌اند.
روسیه نیز در ماه مارس پس از حمله به اوکراین، محدودیت های اینترنت را تشدید کرد و به دنبال آن آمار تقاضا برای VPN در این کشور افزایش یافت.
استارت‌آپ سوئیسی پروتون گفت که در زمان اوج اعتراضات ایران نسبت به زمان‌های قبل از آن، شاهد ثبت‌نام روزانه به میزان 5000 درصد بوده است. Proton که بیشتر به عنوان خالق ProtonMail شناخته می شود، یک سرویس ایمیل محبوب با تمرکز بر حریم خصوصی به حساب می آید.
اندی ین، مدیرعامل و بنیانگذار پروتون گفت: «از زمان کشته شدن مهسا امینی، ما شاهد افزایش تقاضا برای Proton VPN در ایران بوده ایم. حتی قبل از آن، استفاده از VPN در ایران به دلیل محدودیت های شدید در سطح بالایی قرار داشت. از لحاظ تاریخی، ما در دوره‌های مختلف ناآرامی های ایران شاهد اختلال شدید در اینترنت بوده‌ایم که منجر به افزایش استفاده از VPN کاربران ایرانی شده است.»
طبق گفته سایت Top10VPN، محبوب‌ترین سرویس‌های VPN در ایران Lantern, Mullvad، Psiphon، ExpressVPN بوده است. استفاده از برخی از VPN ها رایگان می باشد ولی، برخی از آن ها نیز به اشتراک ماهانه نیاز دارند.